U bent hier  » Wandelen met Tlupt » 2004 » Lith - Heerewaarden

Lith - Heerwaarden - tussen Maas en Waal

{ROUTE:167}De nieuwsgierigheid naar dit verwaarloosde stukje historie wordt bestraft met een hachelijke glijpartij. Toch moet het een stoer fort geweest zijn, in de vorige eeuw. Een imposante vervanger van een oude schans, die kardinaal Andreas van Oostenrijk in 1599 als gouverneur van de Spaanse koning had laten bouwen om de Staatse troepen van een opmars naar het zuiden af te houden en om de scheepvaart te controleren.

Die eerste vesting was in 1672 goeddeels gesloopt door de Fransen, net als de verschansing die enkele kilometers ooostwaarts op last van prins Maurits was aangelegd (fort Nassau bij Voorne).struinen.JPG

Maar strategisch bleef het een belangrijke locatie. Maas en Waal naderen elkaar hier op slechts een paar honderd meter, een ideale plek voor een nieuw fort dat kwam er ook, als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Nooit heeft het verdedigingswerk zijn waarde kunnen bewijzen en nu lijkt het zelfs te worden prijs gegeven aan de verloedering.

Maar Fort Sint Andries mag niet worden afgeschreven. Integendeel, het wacht een grootse toekomst. Binnenkort - laten we zeggen in 2010 - zullen ze er van heinde en ver naar toe komen. Het kost eerst een slordige 85 miljoen gulden, maar dan vormt het fort ook het glorieuze middelpunt van een immens natuur- en recreatiegebied (4500 ha). In de uiterwaarden langs Maas en Waal mag de natuur haar gang gaan. Dammen tussen de rivier en nevengeulen worden doorgestoken, zodat zich moerassen kunnen ontwikkelen. Er komen bulten en kuilen, er wordt gegraven en er worden bomen geplant. "De waterkant wordt weer een wilde tuin", beloven de plannenmakers. Voor "stille" recreatie staan ook grootse plannen op stapel. En zelfs op de terugkeer van de zwarte ooievaar wordt gehoopt.

Het natuurontwikkelingsproject Fort Sint Andries is het gesprek van de dag in dit Gelders-Noordbrabants grensgebied. De wandelaar zal er in elk geval niet op achteruit gaan, als de plannen gerealiseerd zijn. Nu mag die tòch niet klagen. Want vooral in de uiterwaarden van de Waal is zijn vrijheid ongekend. Het prikkeldraad reikt wel overal tot aan de waterlijn, maar die afscheiding is er niet voor de mens. Af en toe bukken, soms over het ijzer heen en misschien eens een schram of een winkelhaak - dat mag bij zo"n wandeling. Hoe schrijft Rijkswaterstaat het ook weer in de brochure Onze Waal? "Een wandeling door of langs de uiterwaarden hoort bij de verworvenheden van mensen die langs de rivier wonen."

Met zo"n vrijbrief van hogerhand is Fort Sint Andries het startpunt van een struintocht over de smalle landtong tussen Maas en Waal, in een omtrekkende beweging om Heerewaarden heen. Langs de Waal naar het oosten, of bij hoog water over de verhoogde Waaldijk (asfalt, maar fietspad), stroomopwaarts lopen - er is altijd leven in de brouwerij. Of de Betuwespoorlijn er nu komt of niet, de rivier blijft stromen. Binnen de bedding en soms er buiten.

In de huizen langs de buitendijkjes weten ze daar alles van. Op de Molendijk is wonen een idylle - en natte voeten soms de prijs. Bij de Oude Oven ligt zelfs nog een berg zandzakken als "monument" voor de spannende winter van afgelopen jaar. Alles heeft er blank gestaan. En toch hebben de bewoners van de dijkhuisjes de verfkwast weer opgepakt en de muurtjes bijgemetseld. Want vind maar eens een plekje met zo"n uitzicht.

buitenpolder.JPGDe Waalkant is ook het probleem niet, zeggen mensen in Heerewaarden. Die gletsjerrivier hebben ze wel in de tang. Maar de Maas, met z"nonberekenbare waterstanden, speelbal van de grillige regengod Pluvius. Steek maar eens van De Kop het schiereiland over naar de andere oever, via de buurt die zo wonderlijk Veluwe heet en door de restanten van Maurits" fort Voorne. Hartje zomer ligt de rivier er bij als een tam schoothondje, dat zich behaaglijk kronkelend langs de verhoogde walkant schurkt. Maar hou "r in de gaten: de verhalen over dijkdoorbraken in deze regio zijn legio, de rivier heeft zich al zo vaak verlegd en van de laatste (bijna-)ramp heeft Heerewaarden de schrik nog goed in de benen.

 

Het valt niet zo op over het dijkje van Voorne naar het dorp (met een paar heuse overstapjes), waar de zomerzon in de straatjes en tussen de huisjes heerst. Ach heerlijk Heerewaarden, waar is de tijd gebleven dat de zalm en de steur je zoveel voorspoed bracht? Dat vissers hier "boeren te water" waren, wadend in de rivier en zeulend en sjorrend aan de meterslange zegen? Een eeuw geleden werd van hier 100.000 stuks zalm naar de vismarkt in Kralingsche Veer afgevoerd. In 1960 waren er nog vijftien vissers over, maar die trokken meer van Drees dan aan de netten. En nu is er op een enkel scharrelaartje na geen één meer. Buiten het Milieucentrum ligt de laatste Schokker als toeristische trekpleister, op het droge - een triester lot is nauwelijks denkbaar.

Voorbij het Milieucentrum, dat straks het centrale informatiepunt wordt voor het natuurgebied, moet de wandelaar zich schikken naar de automobilist voor hij weer kan oversteken van Maas- naar Waaldijk. Een naambordje, een boerderij en wat bulten in het land duiden de plaats van het eerste Fort Sint Andries aan. Je moet het weten. Maar dat geldt voorlopig ook nog voor het andere fort. Dat gaat nu nog schuil achter hoge bomen. Alleen de stem van een binnenvaartschipper die zich door de sluis in het Kanaal van Sint Andries wurmt, waait over de verdedigingwallen heen.

Fort Sint Andries ligt aan de provinciale weg van Zaltbommel naar Nijmegen, op het meest westelijke puntje van het Land van Maas en Waal. Een zwerftocht door het buitendijks land langs de Waal en vervolgens over de Maasoever terug via Heerewaarden is 10 tot 12 km lang. Een aardig alternatief is een rondwandeling over Rossum, Alem en Lith (Noord-Brabant); dit traject (met twee veerponten over de Maas) is 22 tot 24 km lang. Met het openbaar vervoer is het in deze regio droevig gesteld. Bus 89 rijdt eens per uur langs het fort en Heerewaarden naar Nijmegen of Zaltbommel, behalve op zondag. Het Milieucentrum aan de Langestraat 38 in Heerewaarden is dagelijks open, behalve op maandag, tel. 08877-2831.


Toon de route in Grote kaart of download de track.